Կովկասյան կամ Պարսկական ընձառյուծը (Pantera pardus tulliana) բնակվում է հանրապետության երեք հարավային մարզերում` Արարատ, Վայոց Ձոր և Սյունիք: Ավելի վաղ, ըստ գրական տվյալների, այն նկատվել է նաև երկրի հյուսիսում: Ընձառյուծը շատ ճկուն տեսակ է, և այն տարածված է ենթալպիական մարգագետիններից մինչև Արաքս գետի հովիտ: Ընձառյուծի համար ամենահարմարավետ ապրելավայրը գիհու նոսրանտառներն են` ժայռոտ ծածկերով, խորը կիրճերով և քարքարոտ լանջերով: Մարմնի երկարությունը կարող է հասնել 126-183 սմ, իսկ պոչի երկարությունը` 94-116 սմ: Հասուն արու առանձնյակի կշիռը երբեմն կարող է հասնել մինչև 90 կգ: Էգերը սովորաբար զիջում են արուներին իրենց մարմնի երկարությամբ և քաշով: Ընձառյուծները շատ ուշադիր են իրենց բնակության տարածքների ընտրության հարցում, և գերիշխող հասուն արու առանձնյակի տարածքը կարող է հասնել մինչև 15-30 000 հեկտարի: Հասուն էգի տարածքը ձագերի հետ միասին կարող է հասնել մինչև 10 000 հեկտարի: Ընձառյուծն իր հետևից թողնում է բազմաթիվ նշաններ, այդ թվում փորվածքներ, քերծվածքներ: Բազմաթիվ փորվածքների առկայության դեպքում կարող ենք դատել նաև ապրելավայրի վիճակը և դրա կենսունակության մասին:
Կարդալ ավելին
«Բեզոարյան» անվանումն այծը ստացել է շնորհիվ սննդից նրա ստամոքսում առաջացող գնդերի՝ բեզոարների։ Արուները առանձնանում են իրենց երկար եղջյուրներով։ Ներառված է ՀՀ Կարմիր գրքում և միջազգային Կարմիր ցուցակում։ Հայաստանում WWF-Հայաստանի կողմից իրականացվող մոնիթորինգի արդյունքներով Հայաստանում բնակվում է շուրջ 3000 բեզոարյան այծ։
Հայկական մուֆլոնը կամ վայրի ոչխարը պատկանում է սնամեջ եղջյուրավորների ընտանիքին։ Այն տարածված է հայկական լեռնաշխարհում և նախընտրում է չոր՝ տափաստանային բուսականություն։ Այն ներառված է ՀՀ Կարմիր գրքում և միջազգային Կարմիր ցուցակում։ WWF-Հայաստանի կողմից իրականցվող մոնիթորինգի արդյունքներով Հայաստանում կա շուրջ 300-400 մուֆլոն։
Գրեթե անհնար է շփոթել այս կենդանուն իր արտաքին տեսքի շնորհիվ։ Հնդկական վայրենակերպը կամ մացառախոզը բնակվում է ժայռոտ խոտածածկ տարածքներում և նոսրանտառներում։ Այն ներառված է ՀՀ Կարմիր գրքում և միջազգային Կարմիր ցուցակում։
Այս արագաշարժ ու նրբագեղ կենդանին հանդիպում է հիմնականում անտառներում և անտառային բացատներում։ Գեղեցիկ եղջյուրներով օժտված են միայն արուները։ Այծյամը տարածված է Եվրոպայում և Ասիայում։
Վայրի խոզն ընտանի խոզի նախնին է։ Այն ունի շուրջ 100-150կգ քաշ, իսկ մարմնի երկարությունը հասնում է 170սմ։ Վարազը ամենակեր է և հիմնականում բնակվում է լայնատերև խառը անտառներում։ Վարազներին բնորոշ է մայրիշխանությունը։
Գորշուկին հեշտությամբ կարելի է ճանաչել սև ու սպիտակ զոլավոր գլխով, մոխրագույն մորթով և կարճ ոտքերով։ Նրանք ապրում են փորած ստորգետնյա թունելներում։ Կենդանին լայնորեն տարածված է Հայաստանում։ Դաշտային ուսումնասիրությունների ժամանակ ընձառյուծի կղանքում հայտնաբերվել են գորշուկի մնացորդներ։
2016թ.-ից WWF-Հայաստանի կողմից ստեղծվել է ընձառյուծի խնամակալների ցանցը, որը նորարարական մոտեցում է բնապահպանության մեջ և միտված է նպաստել համայնքների բնակչության ներգրավմանը ընձառյուծի և նրա որսատեսակների մոնիթորինգի և պահպանության գործում: Ներկայումս ընձառյուծի խնամակալների խմբեր են գործում Վայոց Ձորի և Սյունիքի մարզերի մի շարք համայնքներում: Խնամակալների խմբերը իրկանացնում են պարբերական այցեր համայնքի հարակից տարածքներ և կատարում կենդանիների դաշտային հետազոտություններ ու դիտարկումներ, տեղադրում ֆոտոխցիկներ և այլն:
Մենք սոցիալական ցանցերում
@wwfarmenia
@wwfarmenia
@wwfarmenia
https://www.wwf.am/
WWF-Հայաստան
ՀՀ, Երևան 0019, Պռոշյան փող. 11/1
Հեռ./ֆաքս`(+374 10) 54 61 56
Հեռ./ֆաքս` (+374 10) 58 89 83
WWF Հայաստանի «Ընձառյուծի պահպանությունը Հայաստանում» ծրագրի թիրախային մի շարք համայնքների շուրջ 400 երեխաներ 2021 ուսումնական տարին սկսեցին հաճելի անակնկալով։ WWF Հայաստանը նվերներով լի պարկեր էր պատրաստել այդ համայնքների նախադպրոցականների ու դպրոցականների համար։
Միջոցառմանը նախորդել էր «ընձառյուծի խնամակալների» կողմից անցողիկ տարվա արդյունքների ներկայացումը, ծրագրի իրականացման ընթացքը և տարվա ամփոփումը։ Տարվա ընթացքում Տավուշի, Վայոց ձորի, Արարատի և Սյունիքի մարզերում պարբերաբար նկարահանվել են ընձառյուծներ, որոնց կարող եք տեսնել հետևյալ հղումով։
Երեխաների նվերները բնապահպանական թեմատիկայով են և տեղեկատվություն են հաղորդում Հայաստանում առկա կենդանական աշխարհի մասին։ Երեխաները մեծ ոգևորությամբ ընդունեցին նվերները և խոսք տվեցին բնության նկատմամբ լինել պատասխանատու և հոգատար։
Օգոստոսի 17-ին Վիքիմեդիա Հայաստանի գրասենյակում տեղի ունեցավ «Վիքին սիրում է Երկիրը 2020» լուսանկարչական մրցույթի առցանց մրցանակաբաշխությունը։ Մրցույթի մասնակիցները պետք է լուսանկարեին ՀՀ բնության հատուկ պահպանվող տարածքների բնապատկերներ, բուսական և կենդանական աշխարհի ներկայացուցիչների, բնության հուշարձաններ և բեռնեին դրանք Վիքիպահեստում։
Հայկական մրցույթի 10 լավագույն լուսանկարները ներկայացվելու են միջազգային մրցույթի, որտեղ հաղթողները ևս ստանալու են հատուկ մրցանակներ։ Մրցույթի աջակիցն էր WWF Հայաստանն իր «Ընձառյուծի պահպանությունը Հայաստանում» ծրագրով։ Նման մրցույթները շատ են կարևորվում WWF Հայաստանի կողմից, քանի որ հետագայում այս լուսանկարները օգտագործվում են տարբեր լեզուներով Վիքի ամենատարբեր նախագծերի էջերում՝ Հայաստանի մասին պատմող բնապահպանական նյութերը և Հայաստանի չքնաղ բնությունը պատշաճ ներկայացնելու համար։
Մի քանի ամիս տևած մրցույթի արդյունքում մի շարք նկարների հեղինակներ ստացան մրցանակներ։ 9 մասնակցի համար WWF-ն առանձնացրել էր իր մրցանակները։ Իսկ 9-ից 3-ը ստացան հատուկ մրցանակներ։
Տավուշի մարզի Ենոքավան գյուղի տարածքում WWF Հայաստանի կողմից տեղադրված տեսախցիկներն ընձառյուծ են նկարահանել։
Ավելի վաղ՝ 2019 թվականի նոյեմբերի 19-ին, լուրեր էին տարածվել, որ Ենոքավանի բնակիչներից մեկի վրա ընձառյուծ է հարձակվել: Հետագայում հարձակումից տուժած գյուղացու հագուստից որպես նմուշ վերցված կենդանու մազերի լաբորատոր հետազոտությունը, որը կատարվել էր Գերմանիայում, 99% ճշտությամբ հերքել էր ընձառյուծի հարձակման փաստը: Դաշտային հետազոտությունների արդյունքում նույնպես ընձառյուծի գոյության փաստ չէր հայտնաբերվել։
Վստահելով տուժած Արման Գաբրիելյանին և ականջալուր լինելով նրա պնդումներին, որ իր վրա հարձակված կենդանին այնուամենայնիվ ընձառյուծ է, WWF Հայաստանի մասնագետները շարունակել էին դաշտային հետազոտությունները։ Արդյունքում ընդլայնվել էր տեսախցիկների տեղադրման աշխարհագրությունը։ Հետազոտություններին մեծ աջակցություն են ցուցաբերել հենց ինքը՝ Արման Գաբրիելյանը, Ենոքավանի բնակիչները, ինչպես նաև «Ապագա ռեզորթ» ընկերությունը։
Հետազոտությունները տվեցին իրենց դրական արդյունքը, և տեսախցիկները ֆիքսեցին ընձառյուծին։
Այսպիսով, կարող ենք արձանագրել, որ 50 տարվա դադարից հետո ընձառյուծը վերադարձել է Տավուշի մարզ։ Կենդանուն վերջին անգամ տարածքում տեսել էին 1970-ական թվականներին։ Տավուշը դարձավ թվով չորրորդ մարզը Հայաստանում, որտեղ ընձառյուծ է բնակվում։
WWF Հայաստանի տնօրեն Կարեն Մանվելյանը նշում է․ «Սա նման է իսկական հրաշքի, քանի որ նախապես կատարված լաբորատոր հետազոտությունները միայն 1% հավանականություն էին թողնում, որ նմուշները պատկանում են ընձառյուծի։ Հետազոտությունները շարունակվելու են, քանի որ ակնհայտ է, որ տարածքում արդեն այլ մակարդակի պահպանություն է անհրաժեշտ իրականացնել»:
Տեսանյութն այստեղ։
………………………….
Հիշեցնենք, որ 2002 թվականից WWF-ը ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարության հետ համատեղ իրականացնում է Հայաստանում ընձառյուծի պահպանության ծրագիրը։ Հետագայում ծրագրին միացել են նաև մի շարք այլ գործընկեր կառույցներ։
Հայկական լեռնաշխարհը վտանգված կենդանատեսակ համարվող պարսկական կամ կովկասյան ընձառյուծի (Panthera pardus tulliana) ապրելավայրն է։ Ըստ մի շարք տվյալների, 1970-80-ականներին Հայաստանում ընձառյուծը բավական տարածված է եղել։ Սակայն տարիների ընթացքում ընձառյուծի որսն այնքան է ընդլայնվել, որ 1987 թ. ընձառյուծն ընդգրկվել է ՀԽՍՀ Կարմիր գրքում:
WWF Հայաստանը շարունակում է իր դասընթացների շարքը կրթական հաստատություններում «Ընձառյուծի պահպանության ծրագրի» շրջանակներում։
Դեկտեմբերի 20-ին WWF Հայաստանի աշխատակիցներն այցելել էին Ենոքավանի միջնակարգ դպրոց՝ պատմելու ընձառյուծի, նրա ապրելավայրերի, ինչպես նաև Հայաստանում այլ վտանգված կենդանատեսակների մասին։ Բացի երեխաներից հանդիպմանը մասնակցում էին նաև ուսուցիչները։
Ինչպես ամեն տեղ, այստեղ էլ երեխաների կողմից հանդիպումների ամենասիրելի պահը բնության վերաբերյալ յուրօրինակ տեսանյութերի և լուսանկարների ներկայացումն էր:
Բնապահպանական ծրագրերի ղեկավար Արսեն Գասպարյանը ցուցադրեց նաև ընձառյուծի վիրտուալ տարբերակը ներկայացնող ARLOOPA հավելվածը, ինչը երեխաների կողմից ընդունվեց մեծ ոգևորությամբ։
WWF-ն ամբողջ աշխարհում շատ է կարևորում էկոկրթությունը։ WWF-ը վստահ է, որ բնության նկատմամբ սերը մարդկանց մեջ անհրաժեշտ է սերմանել դեռ վաղ տարիքից:
Հանդիպման բոլոր մասնակիցները (90 երեխա և 10 ուսուցիչ) Ամանորի նվերներ ստացան WWF-ի կողմից։
Հանդիպումը նապատակ ուներ բարձրացնել տեղի բնակչության տեղեկացվածության մակարդակն ընձառյուծի վերաբերյալ։ Այս հանդիպման կարևորությունը պայմանավորված է նաև վերջերս Ենոքավանում ընձառյուծի հանդիպման հավանականության հանգամանքով (ընձառյուծի առկայության մասին լուրը հայտնել էր տեղի բնակիչներից մեկը, ում պնդմամբ ընձառյուծն իր վրա հարձակման փորձ էր կատարել)։ Մինչև տարածքում ընձառյուծի գոյության մասին հավաստի տվյալների երևան գալը նման հանդիպումները կօգնեն պատասխանել բնակչությանը հուզող մի շարք հարցերի, ինչպես նաև երեխաները ձեռք կբերեն ընձառյուծի, նրա ապրելակերպի ու ապրելավայրի մասին կարևոր գիտելիքներ։ Սա կօգնի նաև կանխել մարդ-բնություն կոնֆլիկտը։
WWF Հայաստանը «Լուսո արահետ» ՀԿ-ի հրավերով «Սրբասար անտառի դպրոցում» էկո ճամբար էր կազմակերպել Նոյեմբերյանի և Կողբի դպրոցների շուրջ 50 երեխաների համար:
WWF Հայաստանի բնապահպանության գծով ղեկավար Արսեն Գասպարյանը երեխաներին պատմեց Հայաստանի կենսաբազմազանության մասին՝ ընձառյուծի, նրա որս հանդիսացող կենդանատեսակների, ազնվացեղ եղջերուի, նրա վերաբնակեցման ծրագրի, կենդանիների ապրելակերպի և ապրելավայրերիի մասին: Ցուցադրվեցին մի շարք տեսանյութեր ու նկարներ բնությունից:
WWF Հայաստանի GIS մասնագետ Արման Կանդարյանը ներկայացրեց GIS համակարգերը և դրանց կիրառությունը կենսաբազմազանության պահպանության հարցում:
Ճամբարի երկրորդ մասի ընթացքում երեխաները հնարավորություն ունեցան մասնակցելու «Գանձերի կղզի» խաղին, որի ժամանակ նրանք կարողացան կիրառել մինչ այդ ստացած տեսական գիտելիքները: Խաղը բաղկացած էր երկու փուլից. առաջին փուլի ընթացքում անհրաժեշտ էր GPS սարքի միջոցով գտնել կոնկրետ տեղանքներ, որտեղ առկա էին մի շարք հարցեր: Երկրորդ փուլի ընթացքում անհրաժեշտ էր պատասխանել այդ հարցերին, որոնք բոլորն էլ բնապահպանական ուղղվածության էին: Խաղին մասնակցած բոլոր երեխաները ստացան հուշանվերներ WWF Հայաստանի կողմից:
WWF-ը շատ է կարևորում էկո կրթությունը հատկապես երիտասարդ սերնդի շրջանում, քանի որ էկո դաստիարակության հիմքերն անհրաժեշտ է մարդկանց մեջ սերմանել դեռ վաղ հասակից: Այդ իսկ պատճառով WWF-ի գրեթե բոլոր ծրագրերն ունեն էկո կրթության բաղադրիչ:
«Բնության համաշխարհային հիմնադրամի հայաստանյան մասնաճյուղը» (WWF-Հայաստան), «Արփա» պահպանվող լանդշաֆտը և «Այբ» դպրոցը, «Կարեն Դեմիրճյանի անվան Երևանի մետրոպոլիտեն» ՓԲԸ-ի աջակցությամբ, հունվարի 14-ից ներկայացնում են «Պատանի ռենջերները» խորագրով ցուցահանդես մետրոպոլիտենի «Երիտասարդական» կայարանում:
Ցուցահանդեսը կազմակերպվել է «Պատանի ռենջերների ծրագիր» կրթական նախաձեռնության շրջանակում։ Հայաստանում այս ծրագիրն իրականացվում է 2017 թ․-ից վերոնշյալ երեք կառույցների կողմից։
Ծրագրի ընթացքում «Այբ» դպրոցի և «Արփա» պահպանվող լանդշաֆտի հարակից Արենի ու Խաչիկ բնակավայրերի դպրոցների սաներն իրականացրել են վայրի բնության դաշտային հետազոտություններ ու քննարկումներ՝ մտքեր փոխանակելով պահպանվող տարածքի բնապահպանական խնդիրների և դրանց լուծումների շուրջ, նշագրել էկոտուրիստական արահետներ, տեղադրել տեղեկատվական ցուցանակներ, իրականացրել սեմինարներ համայնքների դպրոցներում բնապահպանական խնդիրների վերաբերյալ և այլն։
Բացի դրանից, «Այբ» դպրոցի սաները Վայոց ձորի իրենց հասակակից ընկերների համար կազմակերպել են դասեր՝ ներկայացնելով բնապահպանական խնդիրների լուծման հնարավոր տարբերակներ։
Ցուցահանդեսում ներկայացված լուսանկարների մեծ մասի հեղինակը «Այբ» դպրոցի սաներն են։ Դրանք ներկայացնում են ծրագրի առավել հետաքրքրական պահերը, ինչպես նաև «Արփա» պահպանվող լանդշաֆտի բնաշխարհը և պատմամշակութային վայրերը:
«Պատանի ռենջերների ծրագիրը» միջազգային նախագիծ է, որը նախաձեռնվել է EUROPARC ֆեդերացիայի կողմից 2002 թ․-ին՝ երիտասարդներին էկոլոգիական կրթության հիման վրա միավորելու նպատակով: Ծրագիրը գործում է ԵՄ-ի 19 երկրների 80 պահպանվող տարածքներում՝ մի շարք բնապահպանական միջոցառումների միջոցով միավորելով շուրջ 5000 մասնակցի:
Հոկտեմբերի 22-ին WWF-Հայաստանի և HSBC Բանկ Հայաստանի աշխատակիցները միասին իրականացրեցին կամավորական աշխատանքներ Կովկասյան ազնվացեղ եղջերուի բազմացման կենտրոնում:
Մասնավորապես մաքրվեց բազմացման կենտրոնի ամբողջ տարածքը, տեղադրվեցին նախազգուշացնող ցուցանակներ, վերանորոգվեց ցանկապատը, իրականացվեցին բարեկարգման աշխատանքներ:
Այս նախաձեռնությունն իրականացվում էր «Պահպանենք Հայաստանի վտանգված կենդանատեսակները» ծրագրի շրջանակներում, որի նպատակն է հզորացնել պահպանվող տարածքները, նպաստել նրանց արդյունավետ պահպանությանն ու մոնիթորինգին:
Մինչ կամավորական աշխատանքներին անցնելը WWF-Հայաստանի ծրագրերի համակարգողներ Արսեն Գասպարյանը և Արթուր Ալավերդյանը ներկայացրեցին Հայաստանում կովկասյան ընձառյուծի պահպանության և կովկասյան ազնվացեղ եղջերուի վերաբնակեցման ծրագրերը, ինչպես նաև Հայաստանում առկա հիմնական բնապահպանական խնդիրները և դրանց լուծմանն ուղղված միջոցառումները:
HSBC Բանկ Հայաստանը հանդիսանում է WWF-Հայաստանի լավագույն գործընկերներից մեկը, որն էական աջակցություն է ցուցաբերում գրասենյակի ծրագրերի իրականացմանը՝ ուղղված վայրի բնության պահպանությանը:
Ս.թ. նոյեմբերի 1-2-ը Վայոց Ձորի մարզում 40 դպրոցականեր Երևանից, Վայոց Ձորի և Սյունիքի մարզերից մասնակցեցին WWF-Հայաստանի ու ՄԱԿ-ի հայաստանյան գրասենյակի կողմից կազմակերպված բնապահպանական ճամբարին: Այս ճամբարը գարնանը մեկնարկած «Ես ու բնության իմ անկյունը» բնապահպանական նախաձեռնության ամփոփիչ փուլն էր: Ճամբարի մասնակիցները «Ես ու բնության իմ անկյունը» խորագրով լուսանկարչական մրցույթի լավագույն աշխատանքների հեղինակներն էին, ինչպես նաև մի շարք այլ դպրոցականներ:
Ճամբարի ընթացքում ՄԱԿ-ի հայաստանյան գրասենյակի ներկայացուցիչները զանազան խաղերի և տեսանյութերի միջոցով ներկայացրեցին Կայուն զարգացման 17 նպատակները, որոնք ընդունվել են աշխարհի երկրների առաջնորդների կողմից 2015թ. սեպտեմբերին կայացած ՄԱԿ-ի պատմական գագաթնաժողովի ժամանակ: 17 նպատակներն ուղղված են վերացնելու աղքատությունն իր բոլոր ձևերով, պայքարելու անհավասարությունների դեմ և լուծելու կլիմայի փոփոխության հետ կապված խնդիրները:
Այնուհետև WWF-Հայաստանի ներկայացուցիչները մասնակցիներին ներկայացրեցին կովկասյան ընձառյուծի պահպանության ծրագրի մանրամասները, ինչպես նաև դաշտային ուսումնասիրությունների ժամանակակից մեթոդները, որի ընթացքում մասնակիցները հնարավորություն ունեցան տեսնելու վայրի կենդանիների դիտարկումների հիմնական միջոցներից մեկը՝ թաքնված ֆոտո և տեսախցիկները, յուրացրին դրանց տեղադրման և աշխատանքի սկզբունքները: Մասնակիցներին հաջողվեց տեսնել նաև բեզոարյան այծերի վայրի բնության գրկում: Ճամբարը հագեցած էր ինտերակտիվ խաղերով, մրցույթներով և երգ ու պարով:
ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարություն և ընդերքի տեսչական մարմինը և Բնության համաշխարհային հիմնադրամի հայաստանյան մասնաճյուղը (WWF-Հայաստան) սույն թվականի հոկտեմբերի 19-ին ստորագրեցին հուշագիր համագործակցության մասին։
Սույն հուշագրի շրջանակներում WWF-Հայաստանը պարտավորվում է աջակցել տեսչական մարմնին՝ տրամադրելով համապատասխան տեխնիկա և վառելիք, կազմակերպել դասընթացներ և վարժանքներ, որոնք կավելացնեն տեսչական մարմնի Վայոց Ձորի և Սյունիքի մարզերի մասնաճյուղերի անձնակազմի կարողությունները և հմտությունները, ինչպես նաև աջակցել կովկասյան ընձառյուծի, բեզոարյան այծի, հայկական մուֆլոնի և այլ վտանգված տեսակների պահպանությանը ուղղված տեսչության միջոցառումներին։ ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարության և ընդերքի տեսչական մարմինն իր հերթին պարտավորվում է պարբերաբար շրջայցեր իրականացնել վերանշված տեսակների ապրելավայրեր և WWF-Հայաստանին տրամադրել շրջայցերի ընթացքում արձանագրված խախտումների մասին տեղեկատվությունը։
Ս.թ. հուլիսի 10-ին ամփոփվեցին «Նկարվիր ընձառյուծի հետ» խորագրով բնապահպանական տեղեկատվական արշավի շրջանակներում իրականացված մրցույթի արդյունքները, որը կազմակերպել էր «Բնության համաշխարհային հիմնադրամի» հայաստանյան գրասենյակը (WWF-Հայաստան): Մրցանակակիրները ընտրվել են ժյուրիի կողմից:
Մրցույթին մասնակցել են հարյուրից ավելի նկարներ, որոնք պարունակում էին նաև կարևոր և հետաքրքրաշարժ տեղեկատվություն կովկասյան ընձառյուծի վերաբերյալ: Մրցույթի արդյունքներով հաղթող ճանաչվեց Լուսինե Ստեփանյանը, ում հանձնվեց գլխավոր մրցանակը՝ լեռնային հեծանիվ: Երկրորդ և երրորդ տեղերը զբաղեցրեցին Դավիթ Հայրապետյանն ու Մանանա Հովակիմյանը: Ժյուրին առանձնացրել էր նաև ամենաստեղծագործ մասնակցին՝ Արգիշտի Մկրտչյանը, ով որոշել էր շախմատ խաղալ վիրտուալ ընձառյուծի հետ:
Մասնակիցները, ARLOOPA հավելվածի միջոցով սքանավորելով ընձառյուծի նկարով մարկերը, կարողանում էին ստանալ վերջինիս եռաչափ անիմացիոն պատկերը: Նախաձեռնությունն իրականացվում էր ARLOOPA (X-Tech) ընկերության հետ համատեղ:
Ընկերության տնօրեն Արման Աթոյանը նշում է. «Մրցույթի ընթացքում գրանցվել է մարկերի շուրջ 10 000 սքանավորում աշխարհի տարբեր երկրներից: Նախաձեռնությունը մասնակցել է նաև վերջերս ԱՄՆ-ում կայացած AR/VR ցուցահանդեսին, որտեղ մեծ հետաքրքրություն է առաջացրել բնության պահպանության և տեղեկատվական տեխնոլոգիների նման համակցությունը»:
Բնության համաշխարհային հիմնադրամի կովկասյան ընձառյուծի պահպանության ծրագրի հայաստանյան համակարգող Արսեն Գասպարյանը նշում է. «Այս նախաձեռնությունն էկոկրթության ժամանակակից տարբերակներից մեկն է: Այսօր տեղեկատվական տեխնոլոգիաները մեր կյանքի անբաժանելի մասն են, և այդ փաստը կարելի է լավագույնս ծառայեցնել բնության պահպանությանը»:
Մրցանակաբաշխության հոլովակը կարող եք դիտել այս հղումով`
https://www.youtube.com/watch?v=oYslKJmSgQg&t=57s
Հուլիսի 28-ին WWF-Հայաստանի աշխատակիցները այցելեցին Գուգարք ամառային ճամբար, որտեղ ներկայացվեցին Կովկասյան ընձառյուծը, նրա որս հանդիսացող կենդանատեսակներն ու կենսամիջավայրը, ինչպես նաև Հայաստանի վայրի բնության նկարներ։ Ճամբարի մասնակիցները ARLOOPA հավելվածով լուսանկարվեցին վիրտուալ ընձառյուծի հետ։
Հունիսի 5-ին «Շրջակա միջավայրի համաշխարհային օրվա»կապակցությամբ Երևանի Սիրահարների այգում բացվեց «Ես ու բնության իմ անկյունը» լուսանկարների ցուցահանդեսը, որը նախաձեռնել են Բնության համաշխարհային հիմնադրամի հայաստանյան մասնաճյուղը (WWF-Հայաստան) և ՄԱԿ-ի հայաստանյան գրասենյակը։
Ցուցահանդեսը ներկայացնում է «Ես ու բնության իմ անկյունը» կրթական արշավի շրջանակներում Հայաստանի տարբեր մարզերի դպրոցականներից ստացված լուսանկարներ, որոնցում պատկերված են երեխաները՝ բնության իրենց սիրելի վայրում։ Ցուցադրված են նաև WWF-Հայաստան-ի վայրի բնության մասնագետ Ալեքսանդր Մալխասյանի մի շարք լուսանկարներ, որոնք ներկայացնում են հայաստանյան վտանգված ու Կարմիր գրքում ներառված ցեղատեսակներ։ Ցուցահանդեսը հունիսի 7-ին կտեղափոխվի ՄԱԿ-ի գրասենյակ, որտեղ այցելուների համար բաց կլինի մեկ շաբաթ։ «Ես ու բնության իմ անկյունը» կրթական արշավի նպատակն է դպրոցահասակ երեխաներին իրազեկել կայուն զարգացման բնապահպանական նպատակների, ինչպես նաև Հայաստանի մի շարք վտանգված կենդանատեսակների՝ Կովկասյան ընձառյուծի, Բեզոարյան այծի, Հայկական մուֆլոնի և նրանց ապրելավայրի պահպանության կարևորության մասին:
Լավագույն երեք լուսանկարների հեղինակ դպրոցականները կստանան խորհրդանշական նվերներ, բոլոր մասնակիցները՝ շնորհակալագրեր։
Կրթական արշավի հաջորդ փուլում ընտրված մասնակիցներն կմշակեն իրենց համայնքներում բնապահպանական խնդիրների լուծման վերաբերյալ առաջարկներ: Լավագույն առաջարկների հեղինակները կմասնակցեն աշնանը կայանալիք բնապահպանական դաշտային ճամբարին:
Բնության համաշխարհային հիմնադրամի հայաստանյան մասնաճյուղի (WWF-Հայաստան) նախաձեռնությամբ մեկնարկում է «Նկարվիր ընձառյուծի հետ» խորագրով բնապահպանական տեղեկատվական արշավը, որի շրջանակներում մայիսի 16-ից ARLOOPA հավելվածի օգնությամբ հնարավոր կլինի կենդանացնել և նկարվել կովկասյան ընձառյուծի հետ: Նախաձեռնությունն իրականացվում է X-Tech ընկերության աջակցությամբ, որը միացել է WWF-Հայաստանի «Ընձառյուծի խնամակալների ցանց»-ին:
Այսօրվանից Երևանի տարբեր կրթական և մարդաշատ վայրերում, մասնավորապես՝ Երևանի պետական համալսարանում, ԵՊՀ-ի Իջևանի մասնաճյուղում, Սիրահարների այգում, Դալմա Գարդեն Մոլում, Երևանի բուսաբանական այգում, UWC Դիլիջան քոլեջում, «Գրին Բին Կասկադ» սրճարանում և «ԴաբլԹրի Բայ Հիլթոն Երևան Սիթի Սենթր» հյուրանոցում տեղադրված կլինի տեղեկատվական ցուցանակ և գետնին փակցված մարկեր, որի վրա պահելով Ձեր սմարթֆոնը (ARLOOPA հավելվածի միջոցով) հնարավոր կլինի ստանալ ընձառյուծի եռաչափ անիմացիոն պատկերը: Հավելվածը հնարավորություն է տալիս նաև լուսանկարվել ընձառյուծի հետ, լսել նրա ձայնը և այլն:
Արշավի շրջանակներում հայտարարվում է նաև առցանց մրցույթ, որի շրջանակներում մասնակիցը մինչև ս.թ. հունիսի 16-ը Կովկասյան ընձառյուծի հետ արված լուսանկարները՝ վերջինիս վերաբերյալ որևէ հետաքրքիր փաստի հետ միասին պետք է տեղադրի իր ֆեյսբուքյան էջում օգտագործելով #LeoAlive և #WWFArmenia հեշտեգերը: Հաղթող է ճանաչվելու ժյուրիի կողմից յուրօրինակ ֆոտո և հետաքրքրաշարժ փաստ ներկայացրած մասնակիցը։ Մրցույթի գլխավոր մրցանակն է՝ լեռնային հեծանիվ:
WWF-Հայաստանի «Կովկասյան ընձառյուծի պահպանության» ծրագրի համակարգող Արսեն Գասպարյանը նշում է. «Ժամանակակից տեխնոլոգիաների կիրառումը հնարավորություն է տալիս բարձրացնել արշավի արդյունավետությունը՝ յուրահատուկ կապ ստեղծելով մարդու և բնության միջև»:
Ս.թ. մայիսի 5-6 WWF-Հայաստանն էկո ճամբար էր կազմակերպել UWC Դիլիջան միջազգային դպրոցի աշակերտների համար «Արփա պահպանվող լանդշաֆտում»: Միջոցառման նպատակն էր անցկացնել բնապահպանական սեմինար և կազմակերպել դաշտային այցելություն՝ Հայաստանում ընձառյուծի պահպանության ծրագրի վերաբերյալ աշակերտների տեղեկացվածության մակարդակը բարձրացնելու համար: Այն կազմակերպվել էր «Ընձառյուծի հետքերով» բնապահպանական արշավի շրջանակներում, որը նախաձեռնել է WWF-Հայաստանը:
Ճամբարը սկսվեց WWF-Հայաստանի գրասենյակից, որտեղ աշակերտները հնարավորություն ունեցան ծանոթանալու WWF անձնակազմի և Հայաստանում WWF-ի կողմից իրականացվող ծրագրերի հետ: Հաջորդ կանգառը «Արփա պահպանվող լանդշաֆտի» այցելուների կենտրոնն էր, որը գտնվում է Վայոց Ձորի մարզի Եղեգնաձոր քաղաքում: Այստեղ մասնակիցները հանդիպեցին «Արփա պահպանվող լանդշաֆտ հիմնադրամի» տնօրեն Արուս Ներսիսյանին: Հակիրճ ներկայացումից հետո խումբը շարժվեց դեպի Նորավանք՝ 13-14րդ դարերում կառուցված վանքային համալիր Նորավանքի կիրճում: Ավելի ուշ խումբն այցելեց Արենի -1 քարանձավ, որտեղ հայտնաբերվել է աշխարհի ամենահին կոշիկը, ինչպես նաև գինեգործության 5000 – 5500 տարի վաղեմություն ունեցող արտադրամաս, որը համարվում է աշխարհի ամենահին գինու արտադրամասը:
Օրվա վերջին կանգառը Վայոց ձորի մարզի Շատին գյուղում գտնվող բեզոարյան այծերի դիտակետն էր, որտեղ աշակերտներին հաջողվեց տեսնել բեզոարյան այծերի մեծաքանակ մի քանի խումբ: Դիտակետը կառուցվել է WWF-ի աջակցությամբ՝ համայնքում էկոտուրիզմը խթանելու համար:
Երկրորդ օրվա ծրագիրը ներառում էր դաշտային այցելություն և քայլարշավ «Արփա պահպանվող լանդշաֆտ», որտեղ մասնակիցները կարողացան դիտարկել վայրի բնությունը և վայելել Նորավանքի կիրճի չքնաղ տեսարանները վերևից: Այստեղ WWF-Հայաստանի վայրի բնության փորձագետ Ալեքսանդր Մալխասյանը ներկայացրեց կենդանական աշխարհի մոնիթորինգի մեթոդները և ցուցադրեց ֆոտո-թակարդների տեղադրման առանձնահատկությունները: Կովկասյան ընձառյուծի պահպանության ծրագրի համակարգող Արսեն Գասպարյանը ներկայացրեց Բնության համաշխարհային հիմնադրամի ջանքերն ուղղված վտանգված կենդանատեսակների պահպանությանը: Աշակերտները տեսան նաև կենդանիների հետքեր, ինչպես նաև սննդի մնացորդներ:
Ճամբարը լի էր հետաքրքիր տեղեկատվությամբ, դրական հույզերով և լավ հիշողություններով: Սա բավական արդյունավետ և երկարատև համագործակցության միայն սկիզբն է:
Անցյալ շաբաթ «Այբ» դպրոցի սաները հյուրընկալել էին WWF-Հայաստանի ներկայացուցիչներին:
Հանդիպումները, որոնք նախատեսված էին երկու տարբեր տարիքային խմբերի համար, տեղի էին ունենում «Կովկասյան ընձառյուծի պահպանության» ծրագրի շրջանակներում, որն իրականացվում է Հայաստանում արդեն 15 տարի WWF-ի կողմից:
Հանդիպումների ընթացքում WWF-Հայաստանի «Կովկասյան ընձառյուծի պահպանության» ծրագրի համակարգող Արսեն Գասպարյանը պատմեց ընձառյուծի մասին՝ ներկայացնելով նրա հիմնական ապրելավայրերը, վտանգման գործոնները, ծրագրի գրանցած հաջողությունները, որս հանդիսացող կենդանատեսակները և այլն: Հանդիպման ընթացքում երեխաները հնարավորություն ունեցան դիտելու նաև ֆոտոթակարդների միջոցով ստացված տեսանյութեր ու լուսանկարներ, որոնք ներկայացնում են Հայաստանի վայրի բնությունը: Աշակերտները բավական հետաքրքրված էին ու ակտիվ, ինչի շնորհիվ հանդիպումներն անցան չափազանց արդյունավետ և ինտերակտիվ մթնոլորտում:
Հանդիպումների ընթացքում ազդարարվեց նաև բնապահպանական տարաբնույթ թեմաներով մրցույթի մեկնարկի մասին, որի շրջանակներում աշակերտները կներկայացնեն նկարներ, ֆոտոներ, շարադրություններ և այլ աշխատանքներ:
Այս միջոցառումների շարքը նպատակ ունի բարձրացնել երեխաների իրազեկվածության մակարդակը բնության կարևորության և բնապահպանական խնդիրների վերաբերյալ, ինչպես նաև ձևավորել պատասխանատվության զգացում բնության պահպանության նկատմամբ:
Ս.թ. մարտի 3-ից WWF-Հայաստանը` «Կարեն Դեմիրճյանի անվան Երևանի Մետրոպոլիտեն» ՓԲԸ-ի աջակցությամբ, ներկայացնում է «Հայոց լեռների արքա կովկասյան ընձառյուծ» խորագրով ցուցահանդես մետրոպոլիտենի «Երիտասարդական» կայարանում:
Ցուցահանդեսը կազմակերպվել է «Հայաստանում կովկասյան ընձառյուծի պահպանության» ծրագրի 15-ամյակին նվիրված միջոցառումների շրջանակներում, որն իրականացվում է «Բնության համաշխարհային հիմնադրամի հայաստանյան մասնաճյուղի»՝ WWF-Հայաստանի կողմից: 2002 թ.-ից սկսած Բնության համաշխարհային հիմնադրամը Հայաստանում իրականացնում է այս կենդանատեսակի պահպանման ծրագիրը, ինչի շնորհիվ կենդանին ոչ միայն վերադարձել է Հայաստան, այլ նաև գրանցել աճի դրական միտում:
WWF-Հայաստանի «Կովկասյան ընձառյուծի պահպանության» ծրագրի համակարգող Արսեն Գասպարյանը նշում է, – «Ցուցահանդեսի նպատակն է բարձրացնել մարդկանց իրազեկվածության մակարդակը մեր բնության զարդ հանդիսացող կովկասյան ընձառյուծի վերաբերյալ: Ամբողջ տարվա ընթացքում մենք մտադիր ենք իրականացնել բազմաթիվ միջոցառումներ, որոնք կշարունակեն ներկայացնել ընձառյուծի նշանակությունը Հայաստանի բնաշխարհի համար»:
«Կարեն Դեմիրճյանի անվան Երևանի Մետրոպոլիտեն» ՓԲԸ-ի տնօրենի տեղակալ Գևորգ Ավետիսյանը նշում է, – «Մեզ շատ դուր եկավ նախաձեռնությունը և ուրախությամբ համաձայնվեցինք աջակցել ցուցահանդեսի կազմակերպմանը: Ընդհանուր առմամբ, Երևանի մետրոպոլիտենը խրախուսում է յուրաքանչյուր նախաձեռնություն, որը կրթական և մշակութային նշանակություն ունի»:
Ցուցահանդեսում ցուցադրված լուսանկարները ներկայացնում են ընձառյուծի հիմնական ապրելավայրերը, որս հանդիսացող կենդանատեսակները (բեզոարյան այծ, հայկական մուֆլոն, այծյամ և այլն), ինչպես նաև պահպանությանն ուղղված մի շարք միջոցառումներ:
Մարտի 3-ը պատահական չէ ընտրված որպես ցուցահանդեսի բացման օր: Այն վայրի բնության համաշխարհային օրն է, որի նպատակն է բարձրաձայնել վտանգված տեսակների պահպանության կարևորությունն ամբողջ աշխարհում: Այս տարի օրվա կարգախոսն է «Լսի’ր երիտասարդների ձայնը»՝ խրախուսելով մեր մոլորակի ապագա առաջնորդ հանդիսացող և որոշում կայացնող երիտասարդներին պահպանել վտանգված վայրի բնությունը:
Դեկտեմբերի 1-ին Բնության համաշխարհային հիմնադրամն այցելեց Դիլիջանի կենտրոնական դպրոց, որը պատկանում է Այբ դպրոցների ընտանիքին: Այցի նպատակն էր երեխաներին ներկայացնել Հայաստանի բնությունը, պատմել վտանգված կենդանատեսակների, դրանց պահպանությանն ուղղված հիմնական միջոցառումների, անտառների և դրանց կարևորության մասին:
Հանդիպման ընթացքում WWF-Հայաստանի «Կովկասյան ընձառյուծի պահպանության» ծրագրի համակարգող Արսեն Գասպարյանը ներկայացրեց ֆոտո-թակարդների միջոցով արված վերջին լուսանկարները, ինչը չափազանց հետաքրքրեց երեխաներին: WWF-Հայաստանի անտառագետ Արթուր Ալավերդյանը ներկայացրեց Հայաստանի անտառների ներկա վիճակը ու փոփոխման միտումները: Հետաքրքրվածությունն այնքան մեծ էր, որ երկխոսության միջոցով երեխաները ներքաշվեցին ակտիվ քննարկման մեջ և ներկայացրեցին իրենց պատկերացումներն անտառների, դրանց փրկության ու կարևորության մասին:
Մինչ երեխաների հիմնական դասերը կավարտվեին, WWF-ի անձնակազմը շրջայց կատարեց դպրոցում՝ ծանոթանալով դպրոցի ծրագրերին և երեխաների զարգացումն ապահովող յուրահատուկ դասավանդման մեթոդաբանությանը: Նման դպրոցի առկայությունը ոչ միայն Դիլիջանի կրթության, այլ նաև ընդհանուր առմամբ համայնքային զարգացման գործում չափազանց կարևոր է:
Այս հանդիպումների շարքը նպատակ ունի բարձրացնել հանրության իրազեկվածության մակարդակն անտառների, վայրի բնության կարևորության և բնապահպանական խնդիրների մասին, ինչպես նաև ձևավորել պատասխանատվության զգացում բնության պահպանության նկատմամբ:
WWF-Հայաստանը շարունակում է իրազեկվածության բարձրացմանն ուղղված իր հանդիպումների շարքը՝ նվիրված Հայաստանի կենսաբազմազանությանը: Այս անգամ հանդիպումները վարում էր WWF-Հայաստանի «Ընձառյուծի պահպանության» ծրագրի համակարգող Արսեն Գասպարյանը, որն անցկացրեց 3 հանդիպում 3 տարբեր խմբերի համար:
Առաջին հանդիպումը տեղի ունեցավ հոկտեմբերի 3-ին Երևանի պետական համալսարանի Կենդանաբանության ամբիոնում, կենդանիների պաշտպանության համաշխարհային օրվան նվիրված միջոցառման շրջանակներում: Հանդիպման թեման էր «Ընձառյուծի պահպանությունը Հարավային Կովկասում», որի ընթացքում պրն. Գասպարյանը ներկայացրեց ընձառյուծի վտանգման հիմնական գործոնները տարածաշրջանում, պատմեց ընձառյուծի որս հանդիսացող հիմնական կենդանատեսակների մասին և ներկայացրեց ֆոտո-թակարդների միջոցով արված վերջին լուսանկարներն ու տեսանյութերը:
Երկրորդ հանդիպումը տեղի ունեցավ հոկտեմբերի 5-ին Հայաստանի թռչունների պահպանման միության «Դսեղի բնության և այցելուների կենտրոնում», որտեղ պրն. Գասպարյանը ներկայացրեց Կովկասյան ընձառյուծին և իր որս հանդիսացող կենդանիներին, որոնք բոլորն էլ գրանցված են ՀՀ Կարմիր գրքում: Պրն. Գասպարյանը ներկայացրեց վերջիններիս պահպանության և վարքագծի ուսումնասիրման մեթոդները, Հայաստանի պահպանվող տարածքները և իրենց առանձնահատկությունները, ինչպես նաև WWF-Հայաստանի առաքելությունը, նպատակները, իրականացվող ծրագրերը և դրանց կարևորությունը Հայաստանի համար:
Երրորդ հանդիպումը, որն անցկացվեց Արսեն Գասպարյանի կողմից, հոկտեմբերի 13-ին էր: «Birding Armenia» ակումբի հրավերով «Գրին Բին» սրճարանում տեղի ունեցավ «Ընձառյուծի պահպանությունը Հարավային Կովկասում» թեմայով շնորհանդես, որի ընթացքում պրն. Գասպարյանը կրկին պատմեց Կովկասյան ընձառյուծի մասին: Այնուհետև, WWF-Հայաստանի կենդանաբան և վայրի բնության փորձագետ Ալեքսանդր Մալխասյանը ներկայացրեց վտանգված կենդանատեսակների մոնիթորինգի մեթոդները Հայաստանում, ինչպես նաև WWF-կողմից կիրառվող բնության պահպանությանն ուղղված մոտեցումները:
Ուրախալի է նշել, որ բոլոր 3 հանդիպումներն էլ լեփ-լեցուն էին ունկնդիրներով, ովքեր մեծ հետաքրքրությամբ լսում էին մասնագետներին ու հարցեր տալիս: WWF-Հայաստանը կշարունակի այս միջոցառումների շարքը, որոնց նպատակն է ներկայացնել Հայաստանի եզակի, հարուստ և վտանգված կենսաբազմազանությունը:
Կովկասյան ընձառյուծի պահպանության ծրագրի շրջանակներում Բնության համաշխարհային հիմնադրամը սկսում է «Ընձառյուծի խնամակալների ցանց» նախագիծը, որի նպատակն է միավորել հասարակությանը, միջազգային կառույցներին, մասնավոր և պետական հատվածին՝ ընձառյուծի և նրա որս հանդիսացող տեսակների (բեզոարյան այծ, հայկական մուֆլոն, այծյամ և այլն) պահպանության մեխանիզմները հզորացնելու նպատակով:
Արդեն իսկ ընձառյուծի ապրելավայրերի հարակից համայնքներից ընտրվել են բնասերներ, որոնք ընձառյուծի ապրելավայր հանդիսացող տարածքներում իրականացնելու են ինտենսիվ մշտադիտարկումներ ու դաշտային հետազոտություններ՝ կենդանիների պահպանության մակարդակը բարձրացնելու համար: Խնամակալների համար կազմակերպվել են ուսուցողական տեսական և գործնական դասընթացներ, ինչպես նաև տրամադրվել են դաշտային հետազոտությունների համար անհրաժեշտ սարքավորումներ:
Մեկնարկել են նաև կրթական միջոցառումները, որոնք նպատակ ունեն հանրությանը ներկայացնել ընձառյուծի նշանակությունը Հայաստանի վայրի բնության համար, ինչպես նաև նրա վտանգման հիմնական գործոնները:
2002 թ.-ից սկսած Բնության համաշխարհային հիմնադրամը Հայաստանում իրականացնում է այս կենդանատեսակի պահպանման ծրագիրը, ինչի շնորհիվ կենդանին ոչ միայն վերադարձել է Հայաստան, այլ նաև գրանցել աճի դրական միտում:
Կովկասյան ընձառյուծի ծրագրի համակարգող Արսեն Գասպարյանը նշում է. «Ծրագրի հաջորդ փուլը կներառի համագործացության հաստատում և ջանքերի միավորում կրթական հաստատությունների, մասնավոր հատվածի և միջազգային կառույցների հետ, ինչպես նաև կլինեն տարաբնույթ միջոցառումներ՝ մրցույթներ, ցուցահանդեսներ՝ ուղղված հանրության իրազեկվածության մակարդակի բարձրացմանը: Ընձառյուծը Հայաստանի և հայոց հզորության խորհրդանիշերից մեկն է: Նույնիսկ հնադարյան զարդաքանդակների վրա հայտնաբերվել են ընձառյուծի պատկերներ: Այն խորհրդանշում է իմաստություն, վտանգավոր պայմաններում գոյատևելու ունակություն: Եվ եթե հաշվի առնենք այն փաստը, որ ընձառյուծը հայկական կենդանական աշխարհի արքան է, ապա փրկելով ընձառյուծին` մենք փրկում ենք նաև իր թագավորությունը, այսինքն հայկական զարմանահրաշ ու հարուստ բնությունը»:
Կովկասյան ընձառյուծը (Panthera pardus saxicolor, Pocock, 1927 = P. p. cis-caucasica, Satunin, 1914) գլոբալ վտանգված ենթատեսակ է՝ ընդգրկված ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակում («Endangered»): Ժամանակին տարածված լինելով Կովկասում՝ այսօր այն տարածաշրջանում հազվադեպ հանդիպող կաթնասուն է: Ապրում է շատ քիչ քանակությամբ մեկուսացված խմբաքանակով: Բոլոր Կովկասյան երկրներում ենթատեսակը գրանցված է Կարմիր գրքում և ճանաչված կարևորագույն տեսակ պահպանության տեսանկյունից ողջ Կովկասի տարածաշրջանի համար:
Արդեն 15 տարի է, ինչ WWF-ը, համագործակցելով IUCN/SSC կատվազգիների գծով մասնագետների խմբի հետ, ակտիվորեն աջակցում է համապատասխան պետական մարմիններին այս տեսակի պահպանության գործում: Այս ընթացքում ընձառյուծի որս հանդիսացող կենդանատեսակների պոպուլյացիան (բեզոարյան այծ, մուֆլոն) աճել է ամենաքիչը 15%-ով: Ընձառյուծի քանակը նույնպես ավելացել է, որի մասին են վկայում ավելի քան 230 լուսանկարներն ու 30 տեսահոլովակները՝ ստացված ֆոտոթակարդների միջոցով, որոնք արվել են վերջին տարիներին ինչպես Հայաստանի հարավային հատվածում, այնպես էլ Թալիշի լեռներում (Ադրբեջան) ու Նախիջևանի ինքնավար հանրապետությունում: Առկա նյութերը թույլ են տվել իդենտիֆիկացնել մի քանի տարածքային ընձառյուծների:
Չնայած պահպանության ուղղությամբ ունեցած նման հաջողությունների՝ ֆոտոթակարդներից ստացված վերջին կադրերը բավական մտահոգիչ են…2015 թ. աշնան ամիսներից: Մեր ֆոտոթակարդները մի քանի անգամ գրանցել են 2 վիրավոր, ոտքերը կտրված ընձառյուծ, որոնք մինչ այդ ըստ մեր տվյալների եղել են լիովին առողջ: Ստեղծված իրավիճակի պատճառը դեռ հայտնի չէ: Քանի որ ծայրահեղ քիչ քանակի ընձառյուծ է մնացել տարածաշրջանում, մենք զգում ենք մեր պատասխանատվությունը բարձրաձայնելու խնդրի մասին, կոչ անելու լուրջ հետազոտությունների անցկացման՝ ստեղծված իրավիճակին ճիշտ գնահատական տալու նպատակով:
Այս խնդրի արագ և արդյունավետ լուծումը չափազանց կարևոր է հատկապես նաև այն պատճառով, որ վերջերս Նախիջևանի մեր գործընկերներին հաջողվել էր ֆիքսել էգ ընձառյուծ իր 2 ձագուկներով: 2015 թ. դեկտեմբերին նույն մայրն իր ձագուկներով նկարահանվել էր Հայաստանի հարավային հատվածում: Զանգեզուրի լեռնաշղթայում նկարված երիտասարդ ընձառյուծները վկայում են այն մասին, որ վայրի բնության պահպանությունը զգալի բարելավվել է տարածաշրջանում, և որ ընձառյուծը կարող է ապրել ու բազմանալ այստեղ: Պահպանության շնորհիվ ընձառյուծը հնարավորություն ունի գոյատևելու և վերարտադրվելու Հայաստանի, Ադրբեջանի և Պարսկաստանի հարավ-արևելյան փոքր Կովկասի հատվածում:
Մենք կշարունակենք ջանքեր գործադրել Կովկասում ընձառյուծի պահպանության ուղղությամբ: WWF-ի Կովկասյան ծրագիրը (որին աջակցում են WWF Շվեյցարիան և WWF Գերմանիան՝ համագործակցելով Բեռլինի Հուբոլդտի համալսարանի հետ) և IUCN/SSC կատվազգիների գծով մասնագետների խումբը (աջակցություն ստանալով Segré հիմնադրամից) միասին կընդունեն այն մարտահրավերները, որոնք այսօր կանգնած են ընձառյուծի պահպանության ծրագրի առջև Կովկասում: Նոր հնարավորությունները, պետական աջակցության հետ միասին, մեզ մոտիվացնում է և վստահություն ներշնչում՝ շարունակելու աշխատանքները Կովկասում ընձառյուծի և ընդհանուր առմամբ վայրի բնության պահպանության ուղղությամբ` երկարաժամկետ հեռանկարով:
